De historie van de heroïsche tocht der tochten

Momenteel is de Rowing Challenge in volle gang. Veel deelnemers zijn bezig om alleen, samen of als drietal de totale afstand van de Elfstedentocht te roeien. Helaas is het alweer een tijdje geleden dat de echte Elfstedentocht heeft plaatsgevonden. Toch is er ieder jaar wel een moment dat heel Nederland hoopt op een rentree van de ‘Tocht der Tochten’. Maar hoe is de Elfstedentocht nou eigenlijk ontstaan? Dat en nog veel meer lees je in dit artikel!

Het ontstaan van de Tocht der Tochten

Vroeger was het voor mensen uit Friesland erg lastig om in de winter lange afstanden af te leggen. Het was in die tijd niet vanzelfsprekend dat iedereen een paard had en daarom bood de schaats een goed alternatief om gemakkelijk langere afstanden te overbruggen. De eerste vermelding over de Elfstedentocht brengt ons terug naar 1749. De Nederlandse dichter van Van Boelens schreef het volgende:

De knaap was lang beducht Voor het baasje,
dat gelijk een vogel door de lucht Kon vliegen over het ijs.
’t Is Pier die ellef Steden Van Friesland,
op een dag, heeft in het rond gereden.

Hieruit kunnen we opmaken dat mensen in 1749 voor de eerste keer langs alle elf de steden zijn geschaatst. Het ontstaan van de Elfstedentocht als georganiseerde wedstrijd is echter terug te leiden naar 1890 toen honderden mensen de tocht der tochten op eigen initiatief hebben afgelegd. Onder hen bevond zich Pim Mulier. Hij stond in 1909 aan de basis van de eerste ‘georganiseerde’ Elfstedentocht.

De eerste editie

De eerste officiële editie van de Elfstedentocht vond plaats op 2 januari 1909. Dit werd toentertijd georganiseerd door de Friese IJsbond. Er deden 23 schaatsers mee waarvan er uiteindelijk maar 9 de tocht hebben voltooid. De weersomstandigheden waren die dag niet ideaal aangezien het begon te dooien. Dit zorgde ervoor dat veel mensen het te gevaarlijk vonden om deel te nemen. Uiteindelijk was het Minne Hoekstra die er met een tijd van 13 uur en 50 minuten met de winst vandoor ging.

De bond wilde het bij één editie houden, omdat zij van mening waren dat de Elfstedentocht geen potentie had. De heer Hepkema was het hier niet mee eens en heeft daarom kort na de eerste editie de Vereniging De Friesche Elf Steden opgericht. In tegenstelling tot de Friese IJsbond zag hij juist wel potentie in deze vorm van schaatsen. Sindsdien probeert de vereniging, indien mogelijk, jaarlijks de Elfstedentocht te organiseren.

Route

In de beginjaren van de Elfstedentocht voer deze over het noordelijke gedeelte van de route. De deelnemers gingen van Leeuwarden naar Dokkum om vervolgens de rest van de route af te leggen. In de loop der jaren is de route aangepast en gaat de route van de Elfstedentocht tegen de klok in. Dit is de route, zoals wij die vandaag de dag kennen. Opeenvolgend worden de volgende elf steden aangedaan: Leeuwarden, Sneek, IJlst, Sloten, Stavoren, Hindeloopen, Workum, Bolsward, Harlingen, Franeker, het bekende punt Bartlehiem naar Dokkum en dan weer terug naar Leeuwarden.

De verschillende edities van de Elfstedentocht

Voor nu kijken we terug op 15 officiële edities van de Elfstedentocht. De laatste editie vond plaats in 1997. Dat is bijna 26 jaar geleden! Er heeft nog nooit zoveel tijd gezeten tussen twee edities. Tussen de 15 edities die hebben plaatsgevonden bevinden zich ook een aantal super zware tochten. Aangezien het altijd in de winter plaatsvindt, is dit vaak onder zware en vooral hele koude omstandigheden. De meest heftige editie die ooit heeft plaatsgevonden, is die van 1963. Het super slechte ijs, de strenge vorst, felle en een gemene stuifsneeuw zorgde ervoor dat alle elementen aanwezig waren om er een zware editie van te maken. Van de 9862 deelnemers volbrachten maar 126 mensen de tocht. Sindsdien staat deze beter bekend als de hel van 63. Andere noemenswaardige edities zijn die van 1929, 1947 en 1956.

Noemenswaardige feitjes

1. Er heeft nog nooit een aparte Elfstedentocht voor vrouwen plaatsgevonden. Dit zorgt ervoor dat er nog nooit een directe winnares is geweest. De organisatie heeft inmiddels aangegeven dat er bij een volgende editie een losse wedstrijd komt voor vrouwen.
2. In 1941 schaatste de elfjarige Tamme de Vries de Elfstedentocht met zijn vader. In eerste instantie was het de bedoeling dat hij alleen een gedeelte van de route zou meedoen. Het ging hem echter zo makkelijk af dat hij uiteindelijk de gehele route heeft geschaatst. Daarmee is hij de jongste deelnemer die de volledige Elfstedentocht heeft afgelegd.
3. Tijdens de editie van 1940 vormden vijf man de kopgroep. Deze bestond uit Piet Keijzer, Auke Adema, Dirk van der Duim, Cor Jongert en Sjouke Westra. Gedurende de tocht besloten zij om tegelijkertijd in Leeuwarden aan te komen en gezamenlijk te winnen. Vandaag de dag staat dit bekend als ‘het pact van Dokkum’.
4. Er zijn inmiddels talloze alternatieven om de Elfstedentocht af te leggen. Veelvoorkomende voorbeelden zijn mensen die de tocht der tochten afleggen per fiets of per roeiboot. Met de Rowing Challenge voegen we een nieuw alternatief toe aan dat rijtje, namelijk de indoor roeimachines! Deze voorbeelden kunnen echter niet tippen aan de prestatie van Maarten van der Weijden. In 2019 heeft de voormalig olympisch kampioen en wereldkampioen openwaterzwemmen de gehele route van de Elfstedentocht gezwommen om geld in te zamelen voor onderzoek naar kanker.